PSA – badanie. Normy PSA we krwi. Kiedy wykonać badanie PSA? (2024)

Nieleczony lub późno zdiagnozowany rak prostaty zbiera coraz krwawsze żniwo wśród mężczyzn. Wcześnie wykryty daje za to ogromną szansę na wyleczenie oraz uniknięcie przykrych konsekwencji nowotworu w postaci przerzutów. W celu diagnozy choroby wykorzystywany jest swoisty antygen sterczowy (PSA). Na czym polega badanie i kiedy się go wykonuje? Jakie są normy i o czym świadczą odchylenia?

Redakcja LekarzeBezKolejki.pl

PSA – co to takiego?

PSA, czyli swoisty antygen sterczowy (z ang. Prostate Specific Antigen), to enzym produkowany przez gruczoł krokowy, czyli prostatę. Występuje w jego komórkach, skąd jest wydzielany do płynu nasiennego. Odgrywa istotną rolę w zapłodnieniu, ponieważ dzięki swoim enzymatycznym zdolnościom upłynnia nasienie, a tym samym usprawnia ruch plemników. Niewielka ilość PSA znajduje się również w krwi, co stanowi podstawę do diagnostyki niektórych schorzeń.

Umów się do urologa

'); } } });});

Na czym polega badanie PSA?

Badanie PSA całkowitego polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi z żyły. Aby poprawnie przygotować się do badania, należy pobrać materiał na czczo, najlepiej w godzinach porannych. Dzień przed istotne jest unikanie ciężkostrawnych, tłustych posiłków, alkoholu, jak również powstrzymanie się od współżycia seksualnego, jazdy na rowerze i intensywnego wysiłku fizycznego. Nie istnieją żadne przeciwwskazania do wykonania tego badania.

W jakim przypadku należy wykonać badanie?

Istnieje kilka przypadków, w których lekarz zaleca badanie PSA. Zalicza się do nich:

• mężczyzn powyżej 50. roku życia – w celach profilaktycznych należy wykonywać badanie raz do roku,
• sytuację, gdy pacjent skarży się na objawy świadczące o powiększonej prostacie (trudności w oddawaniu moczu, które polegają na częstomoczu, bólu oraz potrzeby wstawania w nocy do łazienki),
• wystąpienie krwiomoczu,
• ból krocza i podbrzusza.

Jakie są normy stężenia PSA całkowitego we krwi?

Za poprawny wynik badania PSA uznaje się stężenie enzymu poniżej 4.0 ng/ml krwi, przy czym wraz z wiekiem jego poziom rośnie i jest to zjawisko naturalne. Uwzględniając grupy wiekowe wyniki powinny prezentować się następująco:

• 2.5 ng/ml do 49. roku życia,
• 3.7 ng/ml do 54. roku życia,
• 4.0 ng/ml do 59. roku życia,
• 5.4 ng/ml do 64. roku życia,
• 6.6 ng/ml do 74. roku życia.

O czym świadczy podwyższony poziom PSA całkowitego?

Każdy wynik powinien być konsultowany z lekarzem urologiem, który zaleca ewentualną dalszą diagnostykę. Należy pamiętać, że PSA nie jest swoistym markerem dla raka prostaty, a jego stężenie może rosnąć również w innych przypadkach, np.:

• w przebiegu łagodnego przerostu prostaty (jest to najczęstszy powód),
• po przebytym badaniu per rectum (czyli przez odbyt),
• w przebiegu zapalenia prostaty, które może być przewlekłe lub ostre,
• po cewnikowaniu pęcherza moczowego.

Podsumowując, podwyższony wynik PSA nie jest jednoznacznym objawem raka prostaty i najczęściej wymaga dalszej diagnozy.

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Oznaczanie wolnego PSA

Dla rozróżnienia łagodnego przerostu prostaty i raka prostaty wykonuje się również oznaczanie stężenia wolnej formy PSA, które u pacjentów z łagodnym rozrostem jest wyższe (stanowią więcej niż 25% stężenia PSA całkowitego). Niższy poziom może sugerować raka prostaty i jest wskazaniem do wykonania dalszych badań, na przykład biopsji prostaty.

Stosunek stężenia PSA wolnego do PSA całkowitego jest cennym narzędziem, umożliwiającym wczesne wykrycie raka prostaty, jednak nie ma większego znaczenia w przypadku kontrolowania przebiegu już zaistniałej choroby, stanu po przebytej terapii, jak również w ustaleniu rokowania. Oznaczanie wolnego PSA zwiększa szansę na wykrycie nowotworu u młodych mężczyzn, a u starszych niweluje konieczność wykonania inwazyjnej biopsji w przypadku łagodnego rozrostu prostaty.

Diagnoza raka prostaty

Oznaczanie stężenia PSA to podstawowe badanie w diagnostyce raka prostaty. Poza nim istotne jest również badanie per rectum, czyli ocena prostaty przez ścianę odbytnicy. Lekarz wyczuwa palcem czy gruczoł jest nierówny i guzkowaty – taka powierzchnia może sugerować rozwój choroby nowotworowej. Wśród innych metod diagnostycznych istnieje ultrasonografia przezodbytnicza, oceniająca wnętrze gruczołu krokowego i pozwalająca dostrzec ewentualne guzy, a także biopsja polegająca na pobraniu fragmentu tkanki guza oraz ostatecznym rozpoznaniu raka pod mikroskopem.

Autor