De kruisers van de Ticonderogaklasse zijn de grootste escorteschepen van de Amerikaanse marine en vervulden jarenlang een belangrijke rol bij de US Navy, maar de schepen zijn oud en duur..Tijdens de Koude Oorlog waren het de meest capabele escorteschepen van de NAVO. De schepen zijn voor uiteenlopende taken in te zetten, maar zijn gespecialiseerd in luchtverdediging. Het uiterlijk van de schepen is uniek; geen scheepsklasse heeft een vergelijkbare enorme en hoekige opbouw.
Ga direct naar specificaties (onderaan deze pagina).
USS Siloh. De lanceerinrichtingen zijn hier duidelijk te zien: het vierkante vlak met cellen tussen het voorste kanon en de brug. En achter het helidek en voor het kanon. Helemaal aan de bakboord(linker)achterkant van het schip staan de canisters voor de Harpoons opgesteld.
Taken
De Ticonderogaklasse is het Amerikaanse antwoord op de Russische tactiek van massale luchtaanvallen, waarbij de tegenstander overweldigd wordt door de enorme hoeveelheid vliegtuigen en vooral raketten en kruisvluchtwapens die op hem worden afgevuurd. Luchtverdediging staat daarom centraal bij de Ticonderogaklasse en dan vooral van Amerikaanse vliegkampschepen en NAVO vlootverbanden. Later is daar verdediging tegen ballistische raketten aan toegevoegd. Ook voor onderzeebootbestrijding kunnen de schepen goed worden ingezet. Voor oppervlakteoorlogvoering zijn de Tico's eveneens geschikt, en dan vooral voor het aanvallen van landdoelen met de Tomahawk kruisvluchtwapens.
De kruisers zijn ook stafschepen; een staf om leiding te geven aan meerdere eenheden kan vanaf de Tico's werken.
Daarnaast kunnen de schepen, zoals ieder ander marineschip, worden ingezet voor operaties lager in het geweldspectrum zoals piraterijbestrijding, kustwachttaken, noodhulp verlenen. Dit doen de kruisers (zoals USS Cowpens in 2013), maar zijn daar niet speciaal voor ingericht.
Een artist impression van de geannuleerde, nucleair voortgestuwde, Strike Cruiser. (Bron: All Hands, juli 1976)
Historie
USS Ticonderoga werd in 1978 besteld. Het inmiddels uitdienstgestelde schip, was het eerste schip van een krachtige klasse van 27 kruisers.
De ontwikkeling op gebied van anti-scheepsraketten ging snel. In de jaren '60 was al gebleken dat aanvallen met dergelijke wapens dodelijk waren. De Verenigde Staten ontwikkelde daarom het Combat System genaamd AEGIS; een geheel van wapens, sensoren en commandosysteem. Vóór de komst van AEGIS werkten de afzonderlijke onderdelen niet of nauwelijks samen, bij AEGIS waren zij geïntegreerd zodat zij snel en gericht vijandelijke aanvallen konden afslaan.
AEGIS zou geïnstalleerd worden op de eind jaren '70 nieuw te bouwen kruisers, genaamd "Strike Cruisers" of CSGN. Acht nucleair voortgestuwde kruisers van 213 meter lang en een waterverplaatsing van maar liefst 17.500 ton. Voor die tijd waren dat reusachtige afmetingen. Ook het wapenarsenaal aan boord overtrof alle andere concepten binnen de NAVO. Het overtrof echter vooral de budgetten en het verhaal ging niet door.
De Amerikaanse marine stelde daarop een nieuw ontwerp gebaseerd op de kruisers California- en Virginiaklasse. Dit waren eveneens nucleair voortgestuwde kruisers, maar met een "bescheiden" waterverplaatsing van zo'n 12.000 ton. Ook dit werd te duur en het zag er naar uit dat er helemaal geen kruisers gebouwd gingen worden. De nieuw te bouwen DDG-47 torpedobootjagers werden namelijk aangewezen als platform voor het nieuwe AEGIS.
USS Vella Gulf. Het witte vlak onder de brug is de AN/SPY-1A/B multi-function radar.
De DDG-47 (D staat voor destroyer) was gebaseerd op de Spruanceklasse (1975 - 2005). Deze schepen van 172 meter lang en 8.000 ton zwaar, waren ook niet klein maar wel betaalbaarder. Ze werden immers voortgestuwd door gasturbines. De luchtverdedigingsvariant van de Spruanceklasse, was voorzien van AEGIS. Al was voor AEGIS meer ruimte nodig en dat leverde de kenmerkende opbouw op en een grotere waterverplaatsing.
In 1978 werd de Ticonderogaklasse besteld. Vlak voor de kiel werd gelegd van USS Ticonderoga bedacht de Amerikaanse marine, gelet op de capaciteiten van en de grootte van de schepen, dat er geen sprake was van destroyers maar kruisers. CG-47 was geboren.
De nieuwe klasse bleek revolutionair. Twee onderdelen speelden daar een belangrijke rol in: de SPY-1 radar, dit is een zogenaamde phased array radar die niet draait, maar bestaat uit een aantal vaste platen op de zijkanten van de opbouw. En het andere revolutionaire onderdeel was de Mk 41 Vertical Launch System (VLS). Voor 1976 werden raketten uit draaibare lanceerinrichtingen gelanceerd. Deze hadden als nadeel dat het gevolg van een storing groot was, bijvoorbeeld als door zout de inrichting niet gedraaid kon worden. Ook was de capaciteit van deze lanceersystemen meestal beperkt tot 8 raketten.
Documentaire over de Ticonderogaklasse.
Bouw en kosten
De Ticonderoga's werden gebouwd van eind jaren '70 tot begin jaren '90 door Ingalls Shipbuilding en Bath Iron Works. De schepen werden in modules gebouwd en deze losse secties werden later aan elkaar vast gemaakt. Het eerste schip werd in 1983 indienstgesteld, het laatste schip, USS Port Royal, op 4 juli 1994.
De 27 kruisers waren niet goedkoop; de kosten bedroegen 1 miljard dollar per stuk.
Uit een kort filmpje van NBC News blijkt hoe krap de accommodatie is voor de schepelingen op de 172 meter lange kruisers. (!)
Baselines
Zoals vaker bij grote scheepsklassen, zijn de schepen niet allemaal hetzelfde. De kruisers zijn gebouwd in een periode van 14 jaar, terwijl de techniek voortdurend veranderde en ervaringen met de eerste schepen nieuwe inzichten opleverden.
Een belangrijk verschil tussen de eerste vijf schepen en de 22 volgende is de lanceerinrichting. De eerste vijf waren namelijk niet voorzien van de Mk 41 VLS, maar van een dubbele draaibare lanceerinrichting genaamd Mk 26. De eerste vijf zijn in 2004 en 2005 uitdienstgesteld. De 22 overgebleven kruisers worden gemoderniseerd.
Maar er is nóg een indeling mogelijk, namelijk in vijf baselines. De schepen van baseline 0 (Ticonderoga en Yorktown) zijn volgens de oorspronkelijke ontwerpen gebouwd, de schepen van de laatste baseline (baseline 4) zijn het meest modern: de schepen vanaf CG 65. De verschillen zijn divers; zij variëren van andere sonars, radars, RHIBS, etc.
Na de update (zie onder) zijn alle 22 schepen hetzelfde.
Meeste wapens van allemaal
De eerste vijf schepen van de Ticonderoga klasse (CG-47 t/m CG-51) hadden de oudere en veel beperktere Mk 26 lanceerinrichting. De overige 22 schepen hebben een uitgebreid wapenarsenaal. Vooral dankzij de verticale lanceerinrichtingen van het type Mk 41. Er zijn 122 cellen beschikbaar voor de SM-2ER raket tegen lucht- en oppervlakte doelen, Tomahawk kruisvluchtwapen tegen landdoelen en VL-ASROC rakettorpedo tegen onderzeeboten. Ook is er ruimte voor de ESSM, raket tegen luchtdoelen op korte afstand. In tegenstelling tot de andere wapens kunnen er vier ESSM's in één cel, voor de andere geldt: één per cel.
Geen enkel ander Westers marineschip heeft meer raketten tot zijn beschikking dan de Ticonderogaklasse.
Dat de Ticonderoga's ook in de ruimte hun slag kunnen slaan, bleek op 20 februari 2008. Toen vernietigde kruiser USS Lake Erie met een (gemodificeerde) SM-3 een kapotte Amerikaanse spionage satelliet. De satelliet vloog in de ruimte, maar was wel op de weg terug richting aarde.
Schepen van de Ticonderoga klasse beschikken over Tomahawk kruisvluchtwapens. Deze schepen zijn daarom ook ingezet om tijdens verschillende conflicten wapens te lanceren op landdoelen tijdens onder andere tijdens de Kosovo oorlog en de oorlog in Irak (Operation Iraqi Freedom).
De commandocentrale van USS Mobile Bay in 2006. Hier is duidelijk te zien dat de schepen uit de jaren '80 komen: in moderne commandocentrales kan normaal licht schijnen en zijn er geen oranje, ronde schermen meer te zien. In 2018 zullen deze schermen ook op geen enkele Ticonderoga kruiser meer te zien zijn.
Upgrade
De Ticonderoga's hebben een verwachte levensduur van 35 jaar. Det betekent dat de laatst Tico, USS Port Royal, tot 2029 door moet kunnen. Om ook dan operationeel inzetbaar te zijn, worden de schepen gemoderniseerd.
De modernisering is in volle gang. In 2018 zullen alle schepen zijn voorzien van AEGIS Open Architecture, nieuwe computers en netwerken en nieuwe sensoren. Ook de rompen worden aangepakt.
De kruisers worden niet vervangen door nieuwe kruisers, maar door torpedobootjagers. Het CG(X) project voor de opvolger van deze schepen is stukgelopen en dus zal de US Navy het met deze schepen moeten doen tot ze uiteindelijk door nieuwe Arleigh Burkeklasse destroyers worden vervangen.
Ticonderoga's scheuren
Hoe lang de US Navy nog van deze schepen kan genieten is onbekend. Op 10 december 2010 maakte de Navy Times melding van scheuren die ontdekt waren in de opbouw van de kruisers. In de jaren daarvoor zijn maar liefst 3.000 scheuren gevonden. Dit had vooral te maken met het aluminium dat werd gebruikt. Dit lichte metaal moet het gewicht van de enorme opbouw compenseren. De scheuren ontdekt in masten, maar ook in brandstoftanks naast apparatuur dat werkt op hoogspanning. De meeste kleine scheuren worden tijdens regulier onderhoud verholpen, hoe de grote scheuren verholpen worden is onbekend. Bij USS Port Royal, het jongste schip van de klasse, waren de scheuren echter zo erg dat het schip begin december 2010 plots terug moest voor reparatie.
De bemanning van USS Cowpens poseert in het dok. Hier is goed te zien hoe groot de schepen eigenlijk zijn, en vooral hoe groot de schroeven zijn.
Inzet
De Ticonderogaklasse is veelvuldig ingezet. Bij veel grote conflicten waren kruisers van deze klasse betrokken. Tijdens de Koude Oorlog speelden ze een grote rol binnen NAVO oefeningen. In de jaren '80 werden ze ingezet tegen Libië en Iran, in de jaren '90 hadden ze een belangrijke rol tijdens de oorlog met Irak (USS Bunker Hill lanceerde als één van de eerste schepen Tomahawks). USS Princeton liep toen op een mijn en moest gerepareerd worden. In het Caribisch Gebied joegen de schepen op drugstransporten. Ook werden de kruisers ingezet in de Adriatische Zee tijdens de oorlog in (voormalig) Joegoslavië en tijdens de Taiwancrisis in 1996. Tijdens de invasie van Irak in 2003 vuurde USS Cowpens de eerste kruisvluchtwapens.
Na 2008 zijn de Tico's regelmatig ingezet tegen piraterij.
Ook na vele grote natuurrampen waren de kruisers present. In de jaren '90 verleenden zij humanitaire hulp aan Koerden in Noord-Irak. Zij hielpen na de tsunami in Indonesië (2004), de aardbeving in Haïti (2010), de aardbeving in Japan (2011) en de orkaan die Filipijnse eilanden verwoestte in 2013.
USS Cowpens was op 5 december 2013 betrokken bij een bijna aanvaring in de Zuid-Chinese Zee. Op 12 februari 1988 was USS Yorktown betrokken bij een veel ernstiger incident in de Zwarte Zee toen het door het Sovjetfregat Bezzavetnyy opzettelijk werd aangevaren.
USS Chancellorsville en Antietam zijn zondag 28 augustus door de Straat van Taiwan gevaren. De schepen waren de eerste sinds de nieuw opgelopen spanningen met China, die volgden op het bezoek van de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi.
Iran Air Flight 655
USS Vincennes (inmiddels uit dienst gesteld) deed in 1988 op negatieve wijze van zich spreken. Tijdens de oorlog tussen Iran en Irak (zie ook de boeken in de advertentie hierboven) schoot deze kruiser in de Straat van Hormuz een Iraans passagierstoestel neer. In de Airbus van Iran Air Flight 655 zaten 290 mensen. De bemanning van de USS Vincennes dacht te maken te hebben met een Iraans gevechtstoestel. Iran en Irak vielen toen met regelmaat schepen aan in die wateren. Een jaar eerder was de USS Stark in dezelfde regio juist geraakt door raketten, doordat ze te laat doorkregen dat er geen passagierstoestel op hun af kwam, maar een vijandelijk vliegtuig. In het boek Storm Center: The USS Vincennes and Iran Air Flight 655 : A Personal Account of Tragedy and Terrorism
vertelt de commandant van de USS Vincennes zijn verhaal.
Vermissingen
In juni 2017 sloeg tijdens een oefening een bemanningslid van de kruiser USS Normandy over boord. Tevergeefs werd in de wateren ten oosten van de VS gezocht.
In augustus 2018 raakte een matroos van de kruiser USS Lake Erie vermist. Hij was 's ochtends niet op z'n werk verschenen. Het schip voer nabij Caolifornië.
De technische centrale van USS Cowpens is gedateerd.
Uit dienst
De Ticonderogaklasse-kruisers zijn oud en het einde van deze klasse is in zicht. De levensduur is ongeveer 35 jaar. Levensverlengend onderhoud is te duur, zo berekende de Amerikaanse marine. Daarom, zo werd eind april 2022 bekend, dat de Amerikaanse marine van plan is om deze schepen versneld uit dienst te stellen, uiterlijk in 2027.
